Το στιφάδο της Παναγιάς
Η λέξη «στιφάδο» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη τύφος που σημαίνει ατμός. Ωστόσο δεν υπάρχουν επιπλέον αναφορές για το πώς ή από ποια περιοχή ξεκίνησε η συνταγή που χαρακτηρίζει τα ελληνικά πανηγύρια. Στην Κύμη της κεντρικής Εύβοιας ξεχωρίζουν τα πανηγύρια στη βυζαντινή Κοίμηση της Θεοτόκου στον Οξύλιθο, στους Καλημεριάνους και στην Ποταμία, ενώ παλαιότερα γινόταν και στην Κύμη στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγία Λιαουτσάνισσα). Κάθε χρόνο πανηγυρίζει ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Οξυλίθου της «Παναγίας Χατηριάνισσας», ένα βυζαντινό εκκλησάκι στο οποίο φυλάσσεται και η ομώνυμη εικόνα. Πρόκειται για σταυρεπίστεγο ναό, χτισμένο και αγιογραφημένο στα τέλη του 13ου αιώνα, ο νάρθηκας του οποίου στεγάζεται με σταυροθόλιο με προεξέχουσες νευρώσεις. Η τεχνοτροπία του κτίσματος του ναού και της αγιογραφίας συμφωνούν με την ντόπια παράδοση ότι κτίστες και αγιογράφοι εστάλησαν από την Κωνσταντινούπολη την εποχή των Παλαιολόγων. Η εικόνα, σύμφωνα με την παράδοση, βγήκε στην παραλία των Πετριών από την θάλασσα και οι κάτοικοι την τοποθέτησαν σε κάποιον ναό ο οποίος όμως δεν ήταν αφιερωμένος στην Παναγία. Έπειτα από λίγες ημέρες η εικόνα βρέθηκε δίπλα στο εκκλησάκι του Οξυλίθου, κάτω από ένα δένδρο, το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα. Οι κάτοικοι των Πετριών την ξαναπήραν στην περιοχή τους, όμως μετά από λίγο η εικόνα επέστρεψε στον Οξύλιθο και από τότε έμεινε εκεί. Γνωστό και ως «πανηγύρι της Παναγιάς», όλα τα πανηγύρια της 15ης Αυγούστου στην ελληνική επικράτεια συνδέονται παραδοσιακά με τα χωριά, με τα αμέτρητα τοπωνύμια και τα αμέτρητα υπαίθρια ξωκλήσσια. Απ΄ όλες τις θεομητορικές εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η Κοίμηση της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου, είναι η λαμπρότερη και δίκαια ονομάστηκε ως το Πάσχα του Καλοκαιριού. Το πανηγύρι που γίνεται στον Οξύλιθο προσφέρει ως έδεσμα στους προσκυνητές το «στιφάδο της Παναγιάς» οι οποίοι συγκεντρώνονται κατά εκατοντάδες από την Αθήνα και άλλες περιοχές της Ελλάδας για να τιμήσουν και να εορτάσουν την Κοίμηση Θεοτόκου. Το ομαδικό αυτό συμπόσιο θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια της Εύβοιας, όπου κάθε χρόνο το δεκαπενταύγουστο μαγειρεύονται 7 τόνοι στιφάδο! Στη διαδικασία παίρνει μέρος όλο το χωριό και όλοι εργάζονται με βάρδιες για αρκετές ημέρες, καθώς το πανηγύρι αποτελεί το μεγάλο γεγονός της χρονιάς. Κάθε παραμονή του Δεκαπενταύγουστου μία οικογένεια του χωριού, η οποία έχει κάνει τάμα, ξενυχτά στο σπίτι της την εικόνα της Παναγίας η οποία επιστρέφεται το πρωί πριν την έναρξη της Θείας Λειτουργίας. Μετά την ολοκλήρωσή της, στον περιβάλλοντα χώρο της εκκλησίας, η οποία βρίσκεται στη συνοικία «Χατηριάνοι», εξ ου και το παρωνύμιο «Χατηριάνισσα», διοργανώνεται μεγάλο πανηγύρι. Στους επισκέπτες προσφέρεται το παραδοσιακό στιφάδο, φτιαγμένο από μοσχαρίσιο κρέας και κρεμμύδια και άφθονο κρασί. Η Κοίμηση της Θεοτόκου για τους Έλληνες δεν αποτελεί ημέρα θλίψης και πένθους για την πιο λατρεμένη «γυναίκα» που έφυγε από τον κόσμο αλλά πανηγύρι, γιορτή χαράς και αγαλλίασης για το σμίξιμο της μητέρας με τον αγαπημένο της γιο, την άνθηση της φύσης, την πλημμύρα των συναισθημάτων, την επιστροφή των ανθρώπων στη γενέθλια γη τους. Β.Γ. Εκπαιδευτικός